Hamiləliyin dövrləri
Hamiləliyin bütün dövrü 3 trimestrə bölünür.
1-ci trimestr hamiləliyin 12-ci həftəsində, 2-ci trimest hamiləliyin 24-cü həftəsində, 3-cü trimest isə hamiləliyin 40-cı həftəsində başa çatır.
1-ci trimest. Birinci ay ( 4 həftə ), ikinci ay ( 8 həftə ), üçüncü ay (12 həftə ). Mayalanmanın 7-ci günü ( 1-ci həftə ) mayalanmış yumurta hüceyrəsi öz xovları vasitəsi ilə uşaqlığın selikli qişasına birləşir. Yumurta hüceyrənin uşaqlığın selikli qişasına birləşdiyi yerdə ciftin ( plasentanın ) əmələ gəlməsi prosesi başlayır. Hamiləliyin 5-ci həftəsindən etibarən ultrasəs müayinəsi zamanı dölün ürək döyünməsi aşkar edilir. 9-cu həftədə dölün bədəni, başı formalaşır, ətrafların, gözlərin, burun və ağızın rüşeymləri əmələ gəlir. Döl kisəsində yerləşən dölün ətrafı dölyanı su ilə əhatə olunur.
Hamiləliyin bu dövrü üçün tipik əlamət tez baş verən yorğunluqdur. Bu hal adətən hamiləliyin 14-20-ci həftəsində yox olur. Bu vəziyyətdən ən sadə çıxış yolu sadəcə olaraq çoxlu yatmaqdır.
Hamilə qadınlarda progesteronun artmasının digər nəticəsi tez-tez baş verən yüngül dərəcəli bayılmalar və qəbizlikdir. Qəbizliyin profilaktikası üçün qida rasionunuza çoxlu maye ( gün ərzində 6-8 stəkan ), meyvə-tərəvəz daxil etməli, yağlı qidalardan isə imtina etməlisiniz. Gavalı şirəsi içmək, qara gavalı, ərik qurusu, bişmiş çuğundur salatı yemək, gəzinti, yüngül idman hərəkətləri qəbizlik vaxtı çox kömək edir. Qadınları bu dövrdə göbələk infeksiyaları və böyüməkdə olan uşaqlığın oturaq sinirinə təzyiqi nəticəsində omba nahiyyəsində əmələ gələn ağrılar da narahat edə bilər.
Hamiləliyin başlanğıcında çox hallarda qadınları ürəkbulanma və qusma narahat edə bilər. İlk 3 ayda səhərlər ürəkbulanmadan 60-80 % qadınlar əziyyət çəkir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, adətən səhərlər başlanan belə ürəkbulanmaları bir çox hallarda hamiləliyin ilk həftəsində sutkada 24 saat davam edə bilər. Şirə içməklə, turşməzə meyvələr yeməklə bunun qarşısını ala bilərsiniz. Ürəkbulanma dözülməzdirsə, həkimə müraciət edin. Onun yazdığı xüsusi müalicə kursu ürəkbulanmanın aradan qaldırılmasında sizə kömək etmiş olar.
2-ci trimestr. Dördüncü ay ( 16 həftə ), beşinci ay ( 20 həftə ), altıncı ay (24 həftə ).
Cift tam formalaşır, dölün cinsi aydın şəkildə müəyyən edilir. Bu trimestrdə üz formalaşır, qol və ayaq hərəkətləri aktivləşir və 5-ci ayın sonunda ana tərəfindən dölün tərpənməsi hiss olunur. Döl bu zaman diri doğula bilər və tənəffüs hərəkətləridə edə bilir. Ancaq belə uşaqların adətən normal yaşamaq qabiliyyəti olmur.
16-cı həftədə ( 4 ay ) ciftin inkişafı tamamlanır. Döl ciftlə içərisindən damarlar keçən göbək vasitəsilə birləşmiş olur.
Cift bir sıra vəzifələr yerinə yetirir :
- cift vasitəsilə inkişaf etməkdə olan dölün tənəffüsü, qidalanması təmin edilərək, mübadilə məhsullarının ananın qanı ilə çaric edilməsi həyata keçirilir ;
- hamiləliyin bütün dövrü ciftin daxilində dölün inkişafı və formalaşmasına, eyni zamanda ananın öz orqanizminə də xeyli dərəcədə təsir edən hormonlar əmələ gəlir ;
- cift ( baryer ) rolunu da oynayaraq, inkişaf etməkdə olan dölün orqanizminə zərərli kimyəvi maddələrin, dərmanların və müxtəlif mikroorqanizmlərin daxil olmasına maneçilik törədir. Ancaq təəssüflər olsun ki, bir çox narkotik maddələr, alkoqol, nikotin və bəzi viruslar cift vasitəsilə nisbətən asanlıqla dölün bədəninə keçərək onun xəstələnməsinə səbəb olur ;
- ananın doğuşa qədərki dövrlərdə keçirdiyi infeksion xəstəliklərə qarşı onun bədənində əmələ gələn anticisimlər cift vasitəsilə dölə keçərək, onu həmən xəstəliklərə yoluxmadan qorumuş olur.
Hamiləliyin ikinci yarısında dəmir defisitli anemiya ( qan azlığı ) baş verə bilər. Müalicə həkimi tərəfindən dəmir preparatları təyin edilməklə bu halın qarşısını almaq olar. Hamiləlik müddəti artdıqca qəbizlik güclənir. Böyüməkdə olan uşaqlıq yoğun bağırsağı sıxaraq onun funksiyasını çətinləşdirir. Bu zaman qidaya sıyıqlar, meyvə və tərəvəz daxil etmək çox vacibdir.
Təxminən bu dövrdə uşaqlıqdan cüzi miqdarda ağrısız, zəif iyli ifrazat gəlir. Hamiləliyinə axırına yaxın bu ifrazat çoxalır. Bu hal hormonal fəaliyyətin aktivliyinin artması ilə əlaqədardır. Qanda estrogenin artması orqanizmi daha artıq miqdarda mayeni özündə saxlamağa vadar edir. Çünki bu maye ciftin qidalanması və kifayət qədər süd əmələ gəlməsi üçün çox zəruridir. Bu da son nəticədə ayaqlar, əllər və bütün bədəndə şişkinliyin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Bu səbəbdən şişkinlik olan dövrdə üzük taxmağınız məsləhət deyil.
Damarlarda dəyişiklik bu dövr üçün xarakterik haldır. Bəzi qadınlarda bud nahiyyəsindən başlayaraq ayaq barmaqlarına qədər dəridə hörümçək toru kimi qırmızı xətlər nəzərə çarpır. Bu, səthi varikozdur. Bir çox hallarda süd vəzilərində də belə damar torlarına rast gəlmək olur.
3-cü trimestr. Yeddinci ay ( 28 həftə ), səkkizinci ay ( 32 həftə ), doqquzuncu ay (36 həftə ), onuncu ( mam ayı ) ay ( 40 həftə ).
Bu zaman dölün bütün orqanları formalaşaraq fəaliyyətdə olurlar. Dölün dərialtı piyi zəif, dəri qırışlı, ətraflarda dırnaqlar yaxşı inkişaf etməmiş olur, oğlan uşaqlarında xayalar hələ ki, xaya kisəsinə enməmişdir. Dölün hərəkətliyi bir qədər azalaraq dalğavari xarakter almış olur. Bu zaman dölün xeyli hərəkətli dövrləri onun tam sakit dövrləri ilə əvəz olunur. Gün ərzində dölün hər 40 dəqiqəlik aktivlik dövründən sonra 20 dəqiqəlik yuxu dövrü başlayır. 28 həftəlikdə doğulan uşaq həyat qabiliyyətli olur. Ancaq vaxtından qabaq doğulduğu üçün yalnız ona çox diqqətli tibbi qulluq təşkil edildiyi halda sağ qala bilir. Doqquzuncu ayın sonunda yarımçıqlıq əlamətləri keçir və döl yetkin şəkildə doğula bilir.
Bəzi qadınlarda hamiləliyin sonunda təngənəfəslik də əmələ gəlir. Çünki böyüməkdə olan körpə anaya tam dolğun şəkildə nəfəs almağa mane olur. Doğuşa bir ay qalmış dölün kiçik çanaq boşluğuna enməsi ilə bu hal keçib gedir.
Bəzən hamiləliyin sonuna yaxın qadınlar çətin yuxuya gedir, bəzi hallarda isə onlarda yuxusuzluq baş verir.
Hamiləliyin kritik dövrləri
I kritik ( təhlükəli ) dövr - hamiləliyin 2-3-cü həftəsi,
II kritik ( təhlükəli ) dövr - hamiləliyin 8-12-ci həftəsi,
III kritik ( təhlükəli ) dövr - hamiləliyin 18-22-ci həftəsi,
IV kritik ( təhlükəli ) dövr - hamiləliyin 28-32-ci həftəsi.
Bundan əlavə normal vəziyyətdə hamilə qadınlarda hər ay menstruasiya baş verdiyi günlər, həmçinin öncə edilmiş abort və ya özbaşına dölsalma tarixləri kritik günlər hesab edilir. Hesab edirlər ki, orqanizm belə günləri çox dəqiq yadda saxlayır. Belə kritik günlərdə qadınlar özlərini qorumalıdırlar : fiziki gərginliyə məruz qalmaq ( idman etmək, mebelin yerini dəyişmək ), cinsi əlaqəyə girmək, əsəbi gərginlik keçirmək qəti qadağandır.
