Varikosele-kişi sonsuzluğunun əsas səbəblərindən biri.

VARİKOSELE XƏSTƏLİYİ 

Varikosele- xaya və toxum ciyəsi venalarının genişlənməsidir. Varekosele xəstəliyinin bir sıra xoşagəlməz nəticələri olur.
Varikosele zamanı xayanın funksiyası pozulur. Varikosele 50% xəstələrdə simptomsuz keçir, 25% xəstələrdə ağrı, 25% xəstələrdə isə sonsuzluqla özünü göstərir.

SƏBƏBLƏRİ:
1. Damar divarının anadangəlmə zəifliyi
2. Kiçik çanaq və ya xaya nahiyyəsində qanın təzyiqinin yüksək olması. Xaya venası bəzən əyilə, digər damarlar tərəfindən və yaxud toxuma qatları tərəfindən sıxıla bilir ki, bu da venada təzyiqin artmasına səbəb olur.

Xaya venasında təzyiq artarkən venanın genişlənməsi və venoz qanın xaya və ətraf toxumalardan ürəyə doğru hərəkəti pozulur. Normada venoz qan venalarda hərəkət edərkən venoz divarın xüsusi klapan aparatı qanın geri axmasına mane olaraq, bir istiqamətdə hərəkət etməsini təmin edir. Genişlənmiş venalarda isə klapan aparatının funksiyası pozulur və qanın yalnız bir istiqamətdə axını təmin olunmur. Nəticədə damarda qanın axma sürəti azalır və xayanın qanla təchizatı pozulur. Xaya toxumasının qan təchizatının pisləşməsi toxumalarda hipoksiya və hipofunksiyaya səbəb olur. Bundan əlavə, normada xayaların hərarəti bədən hərarətindən bir neçə dərəcə aşağı olduğu halda genişlənmiş venaların əhatəsində olan xayaların hərarəti normadan yüksək olur; bu da öz növbəsində xayaların funksiyasının pozulmasına gətirib çıxarır.

Varikoselinin 4 dərəcəsi olur:
1-ci dərəcə- xaya venaları palpasiya olunmur, onların genişlənməsini yalnız instrumental müayinə üsulları (USM, doppleroqrafiya) ilə müəyyənləşdirmək olur.
2-ci dərəcə- xaya venaları ayaq üstündə dayanarkən palpasiya olunur, uzanmış vəziyyətdə palpasiya olunmur.
3-cü dərəcə- genişlənmiş xaya venaları ayaq üstündə də, uzanmış vəziyyətdə də palpasiya olunur.
4-cü dərəcə- xaya və toxum ciyəsi venaları vizual olaraq müəyyənləşdirilir.

Əksər hallarda varikosele sol tərəfdə inkişaf edir. Bu xayaların venoz təchizatının anotomik xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Sağ tərəfli varikoseliyə nadir hallarda təsadüf olunur.Varikosele zamanı xayanın funksiyası pozulur.

Xəstələr ağrını xaya nahiyyəsində ağırlıq kimi hiss edirlər. Ağrı fiziki yük, cinsi əlaqə, isti prosedurlar və uzun müddət hərəkətsiz qaldıqdan sonra artır. Bəzən varikosele sol tərəfdə olsa da, ağrı sağ tərəfdə olur.

Varikosele bir çox hallarda yalnız bir simptom- sonsuzluqla özünü göstərir. Bu səbəbdən spermoqram göstəriciləri normaya müvafiq olmayan kişilərdə varikosele diaqnozu istisna olunmalıdır.

Varikosele zamanı xayanın qanla təchizatı və termorequlyasiyanın pozulması spermotogen epitelinin funksiyasının zəifləməsinə səbəb olur. Nəticədə spermatozoidlərin sayı və hərəkətliliyi azalır, onların morfoloji göstəriciləri pisləşir. Eyni zamanda varikosele zamanı müəyyən autoimmun mexanizmlərin işə düşməsi nəticəsində immunitet amilləri xaya toxumasına qarşı fəaliyyət göstərərək onu zədələyir. Normada xayalar immun sistemin "təsir dairəsindən” kənarda olduğu halda varikosele zamanı venoz divar baryer funksiyasını yerinə yetirə bilmir və immunitet amilləri xaya toxumasına daxil olaraq bu toxumanı yad bir amil kimi "qavramağa” başlayırlar. Nəticədə xayanın aseptik autoimmun iltihabı başlayır və bu prosses xayanın sağlam tərəfinə də sirayət edir. Bu da öz növbəsində spermotogenezin zəifləməsinə səbəb olur.
Bir sıra hallarda varikosele tam simptomsuz keçir və təsadüfən tibbi müayinə zamanı aşkar olunur.

DİAQNOSTİKASI:
2-ci dərəcədən başlayaraq varikoselinin diaqnoza həkim-uroloq tərəfindən müayinə zamanı qoyulur. Ehtiyac olarsa, xayanın USM və doppleroqrafiyası olunur. Eyni zamanda mütləq spermoqramma olunmalıdır.

Müalicəsi cərrahi yolladır. Xəstəlik özünü ağrı və sonsuzluqla göstərirsə əməliyyat mütləq olunmalıdır. Xəstəlik simptomsuz keçdiyi hallarda sonsuzluğun mümkün olub-olmaması nəzərə alınaraq əməliyyat barədə qərar verilir. Varikosele yeniyetmə və ya cavan kişidə aşkarlanarsa əməliyyat məqsədə uyğun olur; yaşlı kişidə aşkar olunduqda isə əməliyyatın olunması vacib sayılmır.